Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü'nde Yeni Bir
Atılım: Proje Geliştirme Fonu
Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ), ülkemizin
girişimleri ile 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul
Zirvesi sırasında yayımlanan Deklarasyonla
kurulmuştur. Üyeleri Arnavutluk, Azerbaycan,
Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldava,
Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan ve Karadağ,
Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan' dır.
Yalta'da 5 Haziran 1998 tarihinde Devlet veya Hükümet
Başkanları tarafından imzalanan KEİ Şartı'nın 1
Mayıs 1999 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmesiyle
KEİ bölgesel bir ekonomik işbirliği örgütü
olmuştur.
Sovyetler Birliği'nin
dağılması ile ortaya çıkan yeni düzenin getirdiği
olanaklar ve bölge ülkeleri ile ekonomik
işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla kurulan KEİ,
bugüne kadar, serbest piyasa ekonomisine geçiş
aşamasındaki ülkelerin bu süreçteki uyumlarını
kolaylaştırmış, küresel düzeyde bölgenin oynaması
gereken ekonomik rolü ortaya koymuş ve bölge içi
ekonomik faaliyetleri kolaylaştırıcı girişimlerde
bulunmuştur.
KEİ, bundan sonraki çalışmalarına yön vermek,
öncelikli alanlar ve temel hedefler belirlemek için
ekonominin hemen hemen tüm sektörlerinde
gerçekleştirilmesi gereken hususları ana hatlarıyla
tespit eden "Gelecek için Ekonomik Gündem"i 2001
yılında kabul etmiştir. Bu belgenin öngördüğü en
önemli yeniliklerden biri örgütün bundan sonraki
çalışmalarında proje üretmeye yönelik bir yaklaşımın
kabul edilmesidir. Böylece "Gelecek için Ekonomik
Gündem", bugün Proje Geliştirme Fonu olarak
adlandırılan fonun fikirsel temellerini atmıştır.
Nihayet 2002 yılında, KEİ'nin en yüksek karar organı
olan Dışişleri Bakanları Konseyi Yedinci
Toplantısı'nda Proje Geliştirme Fonu'nun kurulmasına
karar verilmiş ve Fon'un işleyişini belirleyecek
yasal dayanakları oluşturma çalışmalarına
başlanmıştır.
Proje Geliştirme Fonu'nun işleyiş esaslarını
belirleyen Proje Geliştirme Fonu Kılavuzunun 2004
yılı Nisan ayında yapılan Dışişleri Bakanları
Konseyi Onuncu Toplantısı'nda kabul edilmesiyle
KEİ'yi proje üreten bir örgÜte dönüştürecek süreç
başlamıştır. Temel amacı bölge için yararlı
olabilecek konularda geliştirilen projelerin
ön-fizibilite çalışmalarını finanse etmek olan ve
gönüllü katkılarla kurulan Proje Geliştirme Fonu'na
halihazırda beş Ülke (Türkiye, Azerbaycan, Romanya,
Rusya Federasyonu ve Yunanistan) ve KEİ bağlı
kuruluşları maddi katkıda bulunmuştur.
Proje Geliştirme Fonu'nun işleyişi
Proje Geliştirme Fon'u tüm bölge Ülkelerinin
yararına olabilecek projelerin, ilgili çalışma
grubunun i yönlendirmesiyle geliştirilmesini
sağlamak için oluşturulmuştur. Fon'un temel amacı
seçilecek projenin ön-fizibilite aşamasına kadarki
bölümünü finanse etmektir. Bir proje önerisinin
Fon'dan kaynak elde edebilmesi için öncelikle
aşağıdaki koşulları yerine getirmesi gerekmektedir:
. En az üç KEİ Üyesi ülkenin projeden faydalanması;
mümkünse olabildiğince çok KEİ üyesini kapsaması,
. Projeden elde edilen sonuçların KEİ'nin ilke ve
amaçlarına hizmet etmesi,
. Maliyetlerin, proje takviminin ve proje yönetim
yapısının makul olması,
. Başvuran kurumların projeyi uygulama kapasitesine
sahip olması,
. Proje önerisinin KEİ tarafından finanse edilecek
bölümünden sonra uygulanabilir olması,
. Projenin KEİ ile Avrupa Birliği arasındaki
sinerjiyi geliştirme amacını taşıması,
. Standard başvuru formunun İngilizce olarak
doldurulması,
. Standart başvuru formunun Fon' dan yararlanacak
her bir kurum temsilcisi tarafından imzalanması,
. Proje önerisinin hem yazılı olarak hem de
bilgisayar ortamında sunulması.
Fon'a başvurmak için yerine getirilmesi gereken bu
koşullar üye ülkelerin projeleri değerlendirmesini
kolaylaştırmak ve bir projeden bölgenin
olabildiğince faydalanmasını sağlamak amacıyla
düzenlenmiştir. Örneğin, bir projenin kabulünün en
az üç KEİ üyesi ülkedeki kurumun (üniversite,
enstitü vb.) katılımını gerektirmesi uzmanların
ilgili çalışma gruplarının toplantılarında bir araya
gelerek ortak projeler üretmesini teşvik etmektedir.
Nitekim, bir proje önerisinin öncelikle ilgili
Çalışma Grubuna sunulması gerekmektedir.
KEİ bölgesindeki her hukuki kişilik proje önerisinde
bulunabilmektedir. Projelerin Yüksek Düzeyli
Memurlar Komitesi tarafından ön elemelerinin
yapılabilmesi için Haziran ya da Aralık ayları
sonunda sunulması gerekmektedir.
Proje Geliştirme Fonu'nun karşılayacağı proje
maliyetleri; maaşlar, seyahat ve konaklama
giderleri, harcırahlar ile yayınlar ve tüketim
malları gibi harcamalardır. Bir proje Fon tarafından
en çok 18 ay desteklenebilmektedir.
Fon'dan faydalanacak proje sahiplerine yapılacak
ödemenin % 80'ni projenin kabulü ve sözleşmesinin
KEİ Sekretaryası ile başvuran hukuki kişilik
arasında imzalanmasıyla, %20'si ise nihai raporun ve
yapılan harcamaların kanıtlarının Projeleri takip
etmekle görevli İzleme Komitesi'ne sunulması ve
kabul edilmesiyle yapılacaktır.
Proje sahipleri İzleme Komitesi'ne biri proje
döneminin ortasında, diğeri de sonunda olmak üzere
iki rapor sunmakla yükümlüdürler. Ancak, İzleme
Komitesi projenin her şamasında projenin uygulanması
konusunda açıklama isteyebilir. Değerlendirme
Formlarında puanlar, projenin yukarıda belirtilen
koşullara uygunluk derecesine göre verilmektedir.
Proje Geliştirme Fonu'nun Yönetimi
Bir proje önerisi ile ilgili ilk değerlendirme
yukanda belirtilen koşullara göre çalışma
gruplarında yapılmaktadır. İlgili çalışma grubu
tarafından kabul edilen proje' önerisinin, KEİ
Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi'nde asıl karar
verici olan İzleme Komitesi'ne iletilmek üzere
onaylanması gerekmektedir. Ancak, bir proje
önerisinin finansmanı için mutlaka Yüksek Düzeyli
Memurlar Komitesi'nin onayı gerekmektedir.
Proje Geliştirme Fonu'nun yönetimini İzleme Komitesi
yürütmektedir. En az altı ayda bir toplanan İzleme
Komitesi'ne her üye ülke ve KEİ bağlı kuruluşu birer
temsilci atayabilmektedir. Fon' a asgari mali
katkıda bulunan her ülkenin İzleme Komitesi'nde eşit
oy hakkı bulunmaktadır. Kararlar bir projeye
verilecek miktann 10.000 ABD Dolarım aştığı durumlar
dışında (bu durumda üçte. iki oy çokluğu
aranmaktadır) basit çoğunluk ile alınmaktadır. Ancak
her durumda sözkonusu projeye dahil olan ülkelerin
olumlu oyu gerekmektedir. Her halükarda bir projeye
verilecek miktar 20.000 ABD Dolarım geçemez.
İzleme Komitesi, Fon'daki kaynakların nasıl
dağıtılacağına karar verir, finanse edilecek
projelere sözkonusu miktan transfer eder, proje
sürecini takip eder ve değerlendirir, proje
sahipleri tarafından sunulan raporları onaylar,
projenin etkin şekilde uygulanması için gerekli
önlemleri alır ve Yüksek Düzeyli Memurlar
Komitesi'ni Fon'un faaliyetleri konusunda
bilgilendirir.
Finanse edilecek projelere ayrılacak toplam miktar
altı ayda bir Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi
tarafından belirlenmektedir. Yüksek Düzeyli Memurlar
Komitesi, projelere ayrılacak miktarı 28-29 Ekim
2004 tarihlerindeki Toplantısı'nda 1 Kasım 2004 ile
30 Nisan 2005 dönemi için 60.000 ABD Doları olarak
belirlemiştir.
İzleme Komitesi proje seçiminde şeffaflık sağlamak
amacıyla Komite üyeleri tarafından doldurulacak
standart "Değerlendirme Form"larına dayanarak karar
alır.
KEİ'nin en yüksek karar organı olan Dışişleri
Bakanlar Konseyi ise, Fon'un faaliyetlerini denetler
ve Fon'un öncelik vereceği alanları belirler.
Desteklenmesi uygun görülen bir projenin sözleşmesini
KEİ adına İzleme Komitesine de başkanlık eden KEİ
Genel Sekreteri imzalar.
KEİ'nin mali gücünü temsil eden bağlı kuruluşu
Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası KEİ'de proje
üretmeye yönelik bir yaklaşımın benimsenmesinde
önemli bir rol oynaması beklenmektedir. Karadeniz
Ticaret ve Kalkınma Bankası, önfizibilite
çalışmaları tamamlanarak başarılı .olan proje
önerilerini uygulanma aşamasında finanse edip
etmeyeceğine karar vermek üzere değerlendirmeye
almaktadır.
KEİ, Proje Geliştirme Fonu'nu oluşturarak "Ekonomik
Gündem 2001 "deki hedeflerine daha da yaklaşmıştır.
Proje Geliştirme Fonu kuruluşundan kısa bir süre
geçmesine rağmen halihazırda üç projeye (iki projede
Türk ortaklar bulunmaktadır) mali destek sağlamakta
ve yeni proje önerilerini değerlendirmeye devam
etmektedir.
