Tahvil (Borç Senedi) Nedir, Tahvil İhracı

İşletme dışındaki kaynaklardan yani yabancı kaynaklardan uzun vadeli fon sağlayan araçlardan önemli birisi de, borç senetleri yada tahvil çıkarmaktır. Ancak ülkemizde tahvil ihraç etmek yada çıkarmak yoluyla fon sağlanması, daha çok orta süreli bir finansman kaynağıdır.

TTK'nun 420. maddesine göre tahvil, "Anonim şirketlerin borç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleri" olarak tanımlanmıştır. Ülkemizde tahvilin çıkarılıp satılması, diğer bir deyişle tahvil ihracı yolu ile sermaye piyasasından fon sağlama olanağı, büyük ölçüde anonim şirketlere ve bir ölçüde de Özel kanunların verdiği yetkiye dayanarak kamu iktisadi kuruluşlarına tanınmıştır. Buradan hareketle tahvil, anonim şirketler yada kamu iktisadi kuruluşları tarafından çıkarılan, orta ve uzun vadeli borç senetleridir. Tahvil ihraç eden kuruluş, satın alana genel­likle yıllık olarak faiz getirişi ve vade sonunda da tahvilin üzerinde yazılı nominal değeri ifade eden anapara kadar geri ödemede bulunur. Faiz getirişi, satın alınan tahvil üzerinde yıllık kuponlar biçiminde gösterilir. 

Tahvil Türleri 

Sağladıkları haklar, olanaklar ve güvencelere göre başlıca tahvil türleri   şunlardır:

a- Devlet Tahvilleri: Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan İç Borçlanma Tahvilleri ve Hazine Bonoları, belediyeler ve Emlak Bankası gibi kamu kuruluşlarının çıkardıkları tahviller bu gruba girer. Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan tahvillerden süresi 6 aya kadar olanlara Hazine Bonosu. 6 aydan uzun olanlara, örneğin 1 yıl vadelilere de Devlet Tahvilleri denilmektedir. 

b- Güvenceli ve Güvencesiz Tahviller: Tahvilin bir borçlanma senedi olması, tahvili satın alan tarafa (kişiye) belli bir dönem için faiz getirişi verileceği ve dönem sonunda anaparanın (tah­vile yatırılan paranın) geri ödeneceğini ifade eder. İşte çıkarılan tah­vil, gerek faiz ve gerekse anaparanın sürelerinde geri ödeneceği güvencesi taşıyorsa, bu tahvile "güvenceli tahvil" denir. Tahvil çıkaran işletme, tahvil faizi ve anaparayı ödeyemez duruma   düşerse,

güvence olarak gösterilen varlık yada varlıklar satılarak, tahvil sa­hiplerine gerekli ödemeler yapılır. Ülkemizde özellikle sermaye piya­sasında tahvillerini satamayan işletmeler (bunlar genelde küçük ve tanınmamış işletmeler), güvencelere bağlanmış tahviller ihraç ederler. Özellikle banka garantili tahviller, güvenceli olarak kabul edilmekte, bankanın kişisel güvencesi tahvil satışını kolaylaştırmaktadır.

Güvencesiz tahvillerde ise, tahvil sahibinin alacağının güvencesi olarak belli varlık yada varlıklar söz konusu değildir. Tahvil çıkaran kuruluşun kişisel tanınmışlığı, bağlı olduğu holding yada kredi verebilirliği   (değerliliği)   yeterlidir. 

c-Primli Tahviller- Başabaş Tahviller: Nominal değerinden daha düşük bedelle satışa çıkarılan tahvillere primli tahvil denir. Burada "ihraç-emisyon çıkarma primi" söz konusudur. itfa (geri ödeme) anında, tahvil sahibine tahvilin nominal değerinden daha yüksek bir bedel ödeniyorsa, bu durumda da "itfa primi" söz konusudur.

Öte yandan, ihraç edilen bir tahvil üzerine yazılı bir değerde (facu value) satışa çıkarılıyorsa, buna da "başabaş  tahvil" denir. 

d- İkramiyeli Tahviller: Tahvillerin satışını teşvik etmek için faiz ve erken satış priminden başka para ikramiyeleri de verilebi­lir. Fakat ülkemizde mevcut yasalara göre, tahvil sahiplerine para ik­ramiyeli çekilişlerde dahil, her ne ad altında olursa olsun, faiz dışında bir ikramiye verilemez. 

e- Kâra jştirakli Tahviller: Anonim şirketler, satışları teşvik etmek için şirket kârına iştirak etme olanağını sağlayan tahviller de ihraç edebilirler. Kâra iştirakli tahviller vade sonu anapara ödemeli olarak çıkarılırlar. Yani anaparanın ödenmesi yıllara dağıtılmaz. Ihraççılar, tahvillerde verilecek dönem kâr payının belir­lenmesinde aşağıdaki seçeneklerden birini seçebilirler.

-Belirli bir faiz artı kârdan düşen payın ödenmesi,
-Kâr payının belirli bir faizin altına düşmesi durumunda, belirli oranda faizin ödenmesi, belirli bir faize eşit yada daha fazla kâr payı oluşumuyla, kâr payının ödenmesi,
-Belirli bir faiz öngörülmeksizin tahvile düşen bir kâr payı yüzdesine göre hesaplanan tutardan tahvile düşen payın ödenmesi. 

f- Sabit ve Değişken Faizli Tahviller: Enflasyonun hızlandığı dönemlerde piyandaki cari faiz oranının tahvil faiz oranlarını kısa zamanda geride bırakması, faiz oranları ile devamlı şekilde oynanması tahvil piyasasında istikrarsızlığa neden olur. İşte bu değişken faizli tahviller, ileriye dönük faiz riskini ortadan kaldırmak için 3, 6 aylık yada bir yıllık dönemler itibariyle kuponlara bağlı faiz ödemeleri içerir.

g-   Nama   ve   Hamiline   Tahviller 

h-    Hisse    Senetleriyle    Değiştirilebilir    Tahvil    (HDT):

Bunlar sermaye artışını- temsil eden pay senetleri ile belli koşullarda değiştirilebilir. Vadeleri 2 yıldan az 7 yıldan çok olamaz ve değiştirilmeleri vadesinin başlangıç tarihinden itibaren en erken iki yıl sonra yapılır.