Dış Ticarette Ödeme Şekilleri Nelerdir? 

Dış ticaret ödeme şekilleri başlıca dört grupta toplanabilir: 

1-  Peşin Ödeme (Prefinansman)

2-  Mal Mukabili Ödeme

3   Vesaik Mukabili Ödeme 4- Akreditifli Ödeme 

Şimdi sırasıyla kısaca bu yöntemleri açıklamaya çalışalım:  

Peşin Ödeme, Dış Ticarette Kullanılan Ödeme Şekilleri 

Bu yöntemde, alıcı önce parayı göndermekte, daha sonra mal gitmektedir. Bu yöntemde, alıcının ihracatçıya tam güvenmesi, malın geleceği konusunda şüphesinin bulunmaması gerekmektedir. Peşin ödeme güvene dayanır. Bununla birlikte ithalatçı kendini garanti altına almak isteyebilir. Bu bakımdan peşin dövizi garantili ve garantisiz olmak üzere ikiye ayırabiliriz. 

Garantisiz peşin dövizde, ithalatçı ihracatçıya bankanın herhangi bir garantisini istemeden dövizi göndermektedir. İhracatçı malı göndermediği ya da parayı iade etmediği takdirde ihracatçı bankanın bir sorumluluğu yoktur. 

Garantili peşin dövizde ise, ithalatçının bankası, ihracatçı adına   havale yaparken, anlaşmaya uygun malın zamanında gönderilmediği    ya da para iade edilmediği takdirde gönderilen peşin dövizin faizi ile birlikte ithalatçıya geri ödeneceğine dair ihracatçının bankasından garanti istemektedir.  

Mal Mukabili Ödeme Şekli 

Bu yöntemde, peşin ödemenin tersine, ihracatçı bedelini almadan malı alıcıya göndermekte ve bu bakımdan ithalatçıya tam bir güven duymaktadır. Bu yönteme, açık hesap, serbest yükleme gibi adlar da verilmektedir.

Bu yöntemin ülkemizde uygulanmasında bazı sınırlamalar vardır. Çünkü Türkiye'den ihracat yapıldıysa, bu yöntemde mal Türkiye'den çıkmış olmakta ve ülkemiz yurtdışına kredi açmış bulunmaktadır. Dolayısıyla bunun bedelinin tahsil edilmesinin de bir süresi olması gerekir. 

1996 yılından itibaren Yürürlükte olan Kambiyo Mevzuatına göre, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi gerekmekte, getirilmediği takdirde ilgili banka, Dış Ticaret Müsteşarlığı Kambiyo Müdürlüğü'ne kapanmasına dair 10 gün içinde ihbarda bulunmaktadır. Kambiyo müdürlüğü, bunun üzerinde 3 ay daha süre verip mücbir sebep hallerinin belirtilmesini ister.

Mal  mukabili  ithalatta ise, bankalara kambiyo kapatması zorunluluğu yoktur. Mal mukabili ithalat bir vadeli ithalat şekli olduğundan, ithalatçı fatura bedeli TCMB döviz alış kuru üzerinden % 6 KKDF öder.  

Vesaik Mukabili Ödeme 

Bu ödeme şeklinde mallar ithalatçıya gönderilirken, orjinal evrak ihracatçının bankasına verilmekte, ihracatçı bankası ya da aracı banka ihracatçıdan aldığı talimata dayanarak, orjinal evrakı ithalatçının bankasına (muhabir banka) tahsil emri ekinde gönderir. Bu emirde, bedeli tahsil edildikten sonra malı temsil eden evrakın kendisine verileceği talimatı yer almaktadır.  Böylece  ithalatçı  malın bedelini ödemeden  malı  temsil eden evrakı bankadan alamayacağı için, gümrükten malları çekemeyecektir. Burada ihracatçı için bir garanti bulunmaktadır. 

Akreditifli Ödeme 

Akreditifte ödeme şartlı bir banka garantisidir. Başka bir deyişle şartlı bir banka havalesi olduğu söylenebilir. Akreditif şartlarına uyulması ve uygun vesaikin verilmesi karşılığında ihracatçıya mal bedelinin ödeneceğini ifade etmektedir. 

Akreditif, ithalatçının talebine dayanılarak bir banka tarafından ihracatçıya verilen, belirli şartların yerine getirilmesi koşulu ile sattığı mal bedelinin kendisine (ihracatçıya) ödeneceğini garanti eden bir taahhüttür.

Akreditif hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı korur, (garanti eder) İhracatçı malları anlaşmaya uygun bir şekilde sevk ettiği takdirde bedelini tahsil edeceğini, ithalatçı da sevkiyat yapılmadan önce ödeme yapılmayacağını bilir.

Akreditif ithalatçının bankası tarafından açılır. Akreditifte istenen şartlar kuşat mektubu denen bir belge ile ihracatçının bankasına bildirilir. İhracatçı sevkiyatı yapıp, akreditifte belirtilen koşulları yerine getirip, gerekli vesaiki ibraz ettiğinde mal bedelini tahsil eder. 

Vesaik mukabili ödeme şeklinde bankalar, sadece ödeme ve tahsilat işlemleriyle uğraşırken ve ihracatçı malın çekileceğine dair sadece ithalatçının taahhüdüne güvenirken, akreditifli ödeme şeklinde ithalatçı ve ihracatçının bankaları da sorumluluk altına girmekte ve garantörlük yap­maktadırlar. Bu bakımdan bir akreditif işleminde dört taraf olmaktadır: