"Kapasite seçimini etkileyen faktörler" bölümünde değineceğimiz gibi en iyi veya optimum işletme büyüklüğünü etkileyen etmenlerin bazıları hatta pek çoğu işletmelerin optimum kuruluş yerini aynı za­manda etkilerler. Bu nedenle kurulacak bir işletmenin büyüklüğü ve ku­ruluş  yeri seçimi  konuları  birbirleriyle  yakından  ilişkilidir ve  bu  iki sorunun birlikte ve aynı zamanda ele alınması gerekir. İşte kapasite planlaması geniş anlamda, kurulacak bir işletmenin optimum kuruluş yerini ve optimum büyüklüğünü "aynı zamanda" veya simültane olarak saptamayı amaçlar. Diğer bir deyişle, önceki bölümde gördüğümüz "kuruluş yeri konusu" bağımsız bir konu olarak değilde, kapasite planlaması konusu içinde ele alınan bir konu olmaktadır. Nite­kim, işletme büyüklüğü seçimi sorununun doğrusal programlama yöntemleriyle (ulaştırma, karma tamsayılı programlama modelleri) çözümü, optimum kuruluş yerlerini ve bunlara ilişkin optimum işletme büyüklüklerini (kapasite büyüklüklerini)  verir.

Yukarıdaki açıklamalara göre kapasite planlaması, değişik üretim kapasitelerindeki işletme büyüklükleri arasından, belli bir ölçüte göre en iyisinin (optimum olanın) "nerede" ve "ne zaman" kurulacağını kalitatif ve kantitatif yöntemlerle saptayan bir işlemdir. Diğer bir deyişle, kapasite planlamasında güdülen amaç, bazı yöntemler aracılığı ile kurulması düşünülen işletmelerin belli ölçütlere göre "optimum büyüklükleri" ve "optimum kapasite genişleme büyüklüğünün" ve "optimum genişleme zamanı"nın saptanmasıdır (1). Söz konusu ölçüt; genellikle girişimcinin amacına göre, işletme kazancının veya satış ge­lirlerinin maksimizasyonu ve/veya maliyetlerin, özellikle de yatırım maliyetlerinin minimizasyonudur. Ancak, kapasite planlamasında çoğu kez; satış gelirlerinin maksimizasyonu yerine, maliyetlerin özellikle de işletme kuruluş yatırım maliyetlerinin minimizasyonu ölçütü yeğlenir. Aslında optimum kapasite seçiminde yatırım maliyetlerinin ölçüt olması planlama işlevinin niteliğine paralel olarak bir tercihi yansıtmak yerine, bir ölçüde bir zorunluluğu yansıtmaktır. Sağlıklı bir planlama, geleceği şimdiden isabetli bir şekilde görebilmeyi gerek­tirir. Plan döneminin başlangıcında, kuruluş yatırım veya kısaca kuru­luş giderlerinin saptanması olanaklıyken; gelecekte ürün fiyatlarının sürekli değişmeler gösterebileceği göz önünde tutulduğunda satış gelir­lerinin şimdiden sağlıklı bir biçimde tahminlenmesi güçlüğü ortadadır.

Belli bir ürünü belirli düzeyde üretebilecek optimum işletme büyüklüğünün (optimum kapasite büyüklüğünün) gerçekleştirilmesi veya kurulu bir işletmede mevcut üretim düzeyini artırmak için ek bir kapasitenin kurulması (kapasite genişlemesine gidilmesi) makro açıdan bir yatırım sorunudur. Bu nedenle optimum işletme büyüklüğü ve kuru­luş yerini önceden belirlemeye yönelik kapasite planlaması, yatırım planlaması konusuyla yakından ilişkilidir. Planlama işleminde optimum işletme büyüklüğü, alternatif   kapasite   büyüklükleri   arasından   seçilir

ve yatırım giderleriyle temsil edilirler. İşletme büyüklüğünün ve do­layısıyla yatırımların optimum düzeyde olması ülke ve işletmeler açısından son derece önemlidir.

Çoğu gelişmekte olan ülkeler gibi, ülkemiz de sınırlı doğal kay­naklara ek olarak kıt sermaye ve döviz olanakları, nitelik yönünden yetersiz insan gücü sorunlarıyla karşı karşıyadır. Bu kıt kaynakların verimli bir şekilde kullanımı için önce üretim birimlerinin optimum ku­ruluş yerlerinde kurulmaları ve optimum büyüklüklerde olması gerekir.

Sınırlı yatırım fonlarına sahip olan özel girişimciler de bu fonları ekonomik biçimde değerlendirebilmek için amaçlarına uygun bir işletme büyüklüğünü ve kuruluş yerini önceden saptamak sorunuyla karşı karşıyadırlar. Girişimcilerin başarıya ulaşmasında, ünite maliyetleri­nin oluşumunda ve gelirlerin sağlanmasında en etkili faktör olması nedeniyle optimum işletme büyüklüğü büyük bir önem taşır.

Alternatif işletme büyüklükleri ve dolayısıyla bunları gerçekleştirecek farklı yatırım giderleri arasından optimum olanını seçme kararının işletme açısından önemli olduğunu aşağıdaki gibi değişik  yönleriyle  vurgulayabiliriz:

3. Alternatif işletme büyüklüklerinin, optimum kapasiteye göre aşırı veya eksik olması işletme yönünden ciddi sonuçlar yaratabilir. Girişimcinin, kapasiteyi gereğinden fazla saptaması gelecekte boş (atıl) kapasite oluşmasına neden olabilir. Bu durum; işletme fonlarının savurganca kullanıldığını, dolayısıyla gereksiz olarak daha ağır bir fi­nansman ve harcama yükü altına girildiğini belirteceğinden, söz konusu işletmenin kâr oranı da azalacaktır. Öte yandan, kapasitenin veya yatırım harcamalarının düşük düzeyde tutulması iki önemli sonucu doğurabilir: